Sebepleri
Kansızlığın birçok sebebi olabilir. Kaybı ya da yapımındaki yetersizlik ve eşlik eden başka hastalıklar başlıca sebepleri arasındadır.
Kan kaybı
Kan sayımındaki düşüklüğün sebeplerinden biri kan kaybıdır. Bu ani görülen abondan dediğimiz fazla kanamalarla olabildiği gibi ufak ufak hissettirmeden olan kronik kanamalarla da meydana gelebilir. Ani gelişen hızlı ve bol miktardaki kan kayıplarının sebep olduğu klinik tablo biraz gürültülüdür. Genel durum bozukluğuyla beraber hastaneye acil müracaat gerektirir. Kayıp olan kan miktarını kan transfüzyonu ile acil yerine koymak gerekebilir.
Kronik yani uzun zaman içinde az az olan kanama ise göze çarpmaz ama ciddi kansızlıklara yol açabilir. Buna en belirgin örnek mide ya da bağırsak hastalıklarında olan kronik kayıplardır. Böyle durumlarda dışkı simsiyah olabilir. Buna melena denir. Yalnız burada dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır. Demir eksikliği tedavisi için ilaç alanlarda da siyah dışkılama gözlenebilir. Bu durum yanıltıcı olabilir, ayrımı iyi yapmak gerekir. Demir içeriği yüksek ıspanak gibi yiyecekleri çok tüketince de dışkının rengi koyulaşabilir. Laboratuvarda tetkik etmek dışkıda gizli kan var mı yok mu bakmak gerekir. Ayrıca eğer varsa hemoroitlere bağlı kanamalar da görülebilir. Böyle durumlarda hemoroid kanaması dışkıda taze kan şeklinde kendini gösterir. Kanama bulunduğu bölgeye göre farklı renkte karşımıza çıkar. Çoğunlukla açık kırmızı kan, kalın bağırsağın alt kısmına ve çıkış yerine yakın bölgedeki bir kanamayı gösterir, koyu kırmızı kan ince bağırsakta veya üst kalın bağırsakta kanamanın göstergesidir. Çok koyu veya siyaha yakın kan, genellikle sindirim sisteminde mide kanamasıyla ilişkilidir.
Kötü beslenme
Vücutta kan üretimini sağlamak için bazı mineral ve vitaminlere gereksinim vardır. Eğer besinler yoluyla bu maddeler yeterince alınamıyorsa kansızlık görülür. Bu nedenle özellikle kansızlığa meyilli kişilere C vitamini içeren sebze ve meyvelerle beraber demir, folik asit ve B 12 vitamini içeren et, balık, yumurta, koyu yeşil yapraklı sebzeler, bakliyat, kuru yemiş gibi yiyecekleri düzenli bir şekilde tüketmeleri önerilir.
Demir eksikliği anemisi
Kan sayımı ölçümünde sık gördüğümüz bir değer vardır. Biz onu Hb semboliyle tanırız ve hemoglobin olarak adlandırılır. Hemoglobin kırmızı kan hücreleri ya da alyuvar olarak da adlandırılan eritrositlerin içinde bulunur. Vücudumuza oksijen taşınmasında görevlidir. Hemoglobindeki demir içeren hem molekülü ve globulin proteini vardır. Vücutta demir eksikliği olduğunda yeterli miktarda hemoglobin üretilemez. Kandaki demir yetersiz kalınca depo demiri kullanılır. Daha sonra ferritin yani depo demiri de azalır. Bu nedenle kansızlık olduğunda kanda demir bakarken depo demiri olan ferritine de bakarız.
Demir eksikliği anemisi çok sık görülen bir anemi türüdür. Ani olan kan kaybı ya da sürekli ve az az olan kan kayıpları demir eksikliğine yol açabilir.
Demir emilimini bozan sebepler
Beslenmede yeterince demir alınmazsa da eksikliği ortaya çıkabilir. Örneğin et, yumurta, ıspanak ve diğer koyu yeşil yapraklı sebzeler bol miktarda demir içerir. Ancak demir içeren yiyecekler bol tüketildiği halde, demir emilimi iyi bir şekilde olmazsa yine demir eksikliği görülebilir. Bu yiyecekleri tükettikten sonra içilen çay yiyeceklerdeki demirin emilimini bozabilir. Ayrıca mide asidini azaltan ilaçlar da besinlerdeki demirin emilimini bozar. C vitamini ise tam tersine demir emilimini artırır. Bu nedenle et tüketirken yanında bol limonlu bir salata isteyin. Kimi zaman etin, kebabın yanında tüketilen yoğurt, demirin emilimini azaltır. Bu nedenle faydalı bir besin gibi görünen yoğurdun tahmin edemeyeceğimiz zararını görürüz. Bu iki besini beraber değil, farklı zamanlarda ayrı ayrı tüketmeliyiz. Benzer şekilde etin, kebabın yanında ayran tüketmek de etten kazanacağımız demiri aynı nedenle engelleyeceği için önerilmez. Buna karşılık pancar ya da nar suyu, kan yapıcı özelliğe sahiptir, onları içebilirsiniz.
Ispanak gibi yeşil sebzelerde bulunan yüksek miktarda klorofil güzel bir demir kaynağıdır. Fakat ıspanağı çiğ olarak değil, pişirerek tüketmeniz önerilir. Çünkü çiğ ıspanağın içeriğinde bulunan oksalik asit demir emilimini engelleyebilir.
Yeterli miktarda demir alındığı halde kanda demir düşükse demir emilimi de bozulmuştur. Bu durum geçirilmiş bir bağırsak ameliyatına, Chron hastalığı ya da Çölyak hastalığı gibi bazı bağırsak hastalıklarına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Bazı hastalıklar kansızlığa sebep olabilir
Kronik böbrek hastalıkları, kanser hastalığı, AIDS hastalığı, hipotiroidi, kronik otoimmün hastalıklar, vücutta kırmızı kan hücre üretimini yavaşlatan kronik hastalıklardır.
Lenfoma, lösemi, multipl myelom gibi kan ile ilgili kanserler de kansızlık nedenidir. Akdeniz anemisi, orak hücreli anemi gibi kan hastalıkları da kansızlığa yol açar ve genetiktir. Bu nedenle kansızlık doğuştan itibaren görülür.
Kansızlık belirtileri
Kansızlığın en bariz belirtisi yorgunluk ve halsizliktir. Çabuk yoruluyor, biraz yürüyünce nefes nefese kalıp çarpıntı başlıyorsa diğer olası hastalıkları araştırırken kan sayımına da mutlaka baktırın. Kalp, akciğer hastalıkları ve bazı kronik hastalıklar da bu şikayetlere sebep olabileceği gibi tek başına kansızlık da aynı şikayetleri verebilir. Bunun yanında bu tür hastalıklara kansızlık da eşlik edebilir. Böyle durumlarda şikayetler daha da belirginleşir. Hastalığın gidişi olumsuz yönde etkilenir. Bu nedenle bu hastalıkları tedavi ederken anemiyi de düzeltmek son derece önemlidir. Anemik bir kişi çok üşür, teni soluk renklidir, iştahsızlık ve bulantı vardır. Başağrısı, baş dönmesi olabilir. Saçlarda dökülme, konsantrasyon bozukluğu görülebilir.
